Kişilik, yetenek ve özellikleriyle toplumsal yaşamda etkili olan insanı, kendine özgü ve benzersiz bir varlık olarak dile getiren kavramdır. Psikolojide ağırlıklı bir yer taşır ve değişik anlayışlara göre farklı biçimlerde tanımlanır. Bireyin toplumsal hayatı içinde edindiği alışkanlıkların ve davranışların bütünü. Herhangi bir kişi için, herhangi bir kişiye yetecek miktarda olan. Bireyin, toplumsal çevresi içinde karşılaştığı ve edindiği izlenimlerle oluşturduğu davranış özelliğidir.
Kişilik çevresel etkenlerden, ilişkilerden, inançlardan etkilenerek şekillenir. Ancak kişilik tiplerini inceleyen teorilere göre, insanların dışarıdan gelenleri algılama ve yargılama sürecinde bazı belirli etkenler bulunmaktadır. Bu etkenlere göre, kişilik 16 farklı tip ve 4 farklı kişilik özelliğinden oluşmaktadır.
Psikolojide kişilik özelliği 5 kategoride anlatılır.
Dışadönüklük - İçedönüklük. Yumuşak başlılık/ Uyumluluk - Uyumsuzluk/ Antagonizm. Güvenilirlik/ Sorumluluk - Sorumsuzluk. Duygusal Dengelilik - Nevrotiklik.
Kişilik psikolojisi, bireylerin kendilerine özgü davranış, düşünce ve duygu biçimleriyle ilgilenir. Kişiliğin nasıl ortaya çıktığını araştıran kişilik psikolojisi, kişiliğin yapılaşmasını etkileyen değişkenleri genetik, biyolojik, kültürel boyutlar gibi çeşitli boyutlarda inceler.
Toplumumuzda kişilik dediğimiz zaman iyi yada kötü algılanır, kişiliğin orta hali yoktur.
Kişilik gelişimini etkileyen faktörler neler?
1 - Kalıtımsal faktörler: Kişilik özelliklerinin oluşumundaki rolünü belirlemeye yönelik yapılan çalışmalar davranışsal genetik adında bir çalışma alanını ortaya çıkarmıştır. Bu çalışma alanı kişilik özelliklerinin ne kadar kalıtımsal olabildiğini belirlemeye çalışmaktadır. Yani kişilik özelliklerimizin ne kadarının atalarımızdan genetik geçişler yoluyla belirlendiğini keşfetmeye çalışmaktadır.
2 - Çevresel faktörler: Davranışları etkileyen genetik olmayan bütün faktörleri kapsamaktadır. Bunlar; öğrenme yaşantıları, aile ve ailenin özellikleriyle içinde yaşanılan kültürün özellikleri şeklinde genel olarak belirtilebilir.
KİŞİLİK BOZUKLUĞU NEDİR?
Kişiliğimiz ‘o nasıl biridir’ sorusununa cevap veren, aynı zamanda kişiyi diğer bireylerden ayıran ve süreklilik gösteren davranış biçimleridir. Kişilik özellikleri ise çok çeşitli toplumsal ve kişisel ortamlarda sergilenen, kişinin kendisini ve çevresini algılaması, ilişki kurma biçimi ve düşünceleri ile ilgili bir yapıdır. Kişilik özellikleri esneklikten yoksun ve uyum bozucu, işlevsellikte belirgin bir bozulma ya da öznel bir sıkıntıya neden oluyorsa kişilik bozuklukları düşünülebilir. Bir kişilik bozukluğunun başlıca özelliği kişinin kültürüne göre beklenenden önemli ölçüde sapmalar gösteren süregiden bir iç yaşantı ve davranış örüntüsüdür. Bir kişilik bozukluğunun özellikleri genellikle ergenlik ya da erken erişkinlik döneminde tanınabilir. Kişilik bozuklukları birçok psikiyatrik rahatsızlığın da oluşmasına zemin hazırlayabilmektedir.
KİŞİLİK BOZUKLUĞUNUN NEDENLERİ NELERDİR?
Kişilik bozukluklarının kesin olarak nedenleri bilinmemekle birlikte bu hastalıkları etkileyen faktörlerin olduğu düşünülmektedir.
Genetik geçişle ilgili yapılan çalışmalar bulunmaktadır. Özellikle antisosyal kişilik bozukluğu ve obsesif kişilik bozukluklarında genetik bir yatkınlık oluğunu ortaya koymaktadır.
Anne ve baba ya da çocuğu büyüten aile yakınlarında bulunan kişilik bozuklukları etken olabilmektedir. Ebeveynler çocuğun rol modeli oldukları ve çocuk ilk bu davranışları kopyalayacağı için bozuk davranış kalıplarını öğrenebilmektedir.
Çocuklukta yaşanan duygusal travmalar da yine kişilik bozukluklarını arttıran faktörler arasında yer alabilmektedir.
Kişinin hayatında çok değer verdiği bir insanın kaybı ya da yaşadığı duygusal travmatik başka olaylar nedenler arasında sayılabilmektedir.
KİŞİLİK BOZUKLUKLARININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Belirtiler genellikle ergenlik ve erken erişkinlik dönemlerinde ortaya çıkmaktadır. Ergenlik dönemleri kişinin aile ortamından çıkıp sosyal çevresiyle etkileşiminin arttığı, kendini birey olarak ifade etmeye başladığı dönemlerdir. Aile içindeyken fark edilmeyen bazı kişilik özellikleri sosyal çevrede daha fark edilir olmaya başlayabilmektedir.
Kişilik bozukluklarında kişinin karakter özellikleri ve davranışları uzun süredir bu şekildedir bu da aile, sosyal ve iş yaşantısını etkiler ve bozar.
Kişilik bozuklukları belirtileri kişililik bozukluğu türlerine göre değişebilmektedir. Çevresiyle etkileşiminde daha gürültülü tablolara sebep olan kişilik bozukluklarının yanında içe kapanıklık ve çekingenlikle kendini gösteren kişilik bozukluğu belirtileri de bulunmaktadır.
Bazen de yaşadıkları güçlük ve zorluklar için başkalarını suçlama eğilimde de olabilirler. Bu durumlarda kişilerin çevreleri durumdan muzdarip olmaktadır.
Kişilik bozukluklarıyla birlikte görülen başka psikolojik hastalıklar da görülebilmektedir. Bazı kişilik bozukluklarıyla beraber, alkol ve madde bağımlılığı, OKB, panik bozukluk, sosyal fobiler sık rastlanılan diğer psikolojik sorunlardır.
KİŞİLİK BOZUKLUKLARINDA TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Kişilik bozukluğu olan birçok insan hayatına normal şekilde devam edebilmektedir. Kişilik bozukluğu olan kişiler hastalığının farkında olmadıkları için genellikle kendi başlarına tedavi arayışı içinde olmazlar. Genelde aile ya da arkadaş gibi çevrelerindeki insanlara zarar verdikleri zaman onlar tarafından tedaviye getirilmektedir. Belli gruplar haricinde kendiliklerinden doktora başvuran hasta sayısı oldukça azdır. Sonuç olarak hastaların birçoğu tedavi edilmez.
Kişilik bozukluğu oturmuş davranışlarının düzeltilmesi gereken bir rahatsızlıktır. Kişinin yıllardır edindiği davranışları hızlı bir şekilde değiştirmesi mümkün olmadığı için tedavi süreci uzun sürebilmektedir. Kişinin tedavi için istekli olması ve bu süreci kabul etmesi tedavi için çok önemlidir.
Kişilik bozukluklarında tedavinin ana unsuru psikoterapidir. Kişilik bozukluğunun türüne bağlı olarak psikoterapi metodu değişebilmektedir. Psikoterapi sürecine gerektiği zamanlarda ilaç tedavisi de eklenebilmektedir. Psikoterapi tedavisinde, temel amaç hatalı düşünce kalıplarının değerlendirilmesi, yeni düşünce ve davranış kalıplarının öğrenilmesidir. Psikoterapi süreci aynı zamanda başa çıkma ve kişiler arasındaki ilişki becerilerini geliştirmeyi amaçlar. Burada bahsedilen psikoterapi süreci uzun ve süreklilik arz eden bir süreçtir.
Kişilik ana rahminden başlayan, aileden devam eden temel bir davranış biçimidir. Örneğin asker çocuğu tabirini ne için kullanırız, disiplini çağrıştırır, çok disiplinli deriz. Zengin çocuğu dediğimiz zaman aklımıza şımarık çocuk gelir. Her ne olursa olsun temiz toplum, temiz çevre demektir. Hayatımızın her anında topluma ve ailemize örnek olacak ,doğru davranış ve tutum içinde olmak ,geleceğimize İYİ KİŞİLİK li bireyler yetiştirmek anlamına geleceğini asla unutmamalıyız. Sevgi ve Saygı hayatımızın temel prensibi olmalıdır. Güzel,güneşli günler göreceğiz.