Bugün, Kurtuluş günümüz.
Ulu Önder, bizim hemşerimizdir.
Doç. Dr. Cengiz ŞAVKILI’nın tarihe not düştüğü tez yazısından bölümler aktarayım. Neler olmuş kısaca tarihi tekrar yaşayalım.
-Adana ve Havalisinin Fransız İşgalinden Kurtuluşu Fransa ile 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara antlaşmasını Türkiye için siyasi bir zafer olarak kabul etmek gerekir. Bu antlaşma ile Türkiye, doğu meselesinden sonra güney meselesini de çözmüş ve böylece Misak-ı Milli amaçlarını kısmen gerçekleştirmiştir. Millî Hükümetin, Fransa tarafından tanınmasıyla birlikte İngiltere-Fransa arasındaki görüş ayrılıkları da iyice derinleşmiştir. Ayrıca unutulmamalıdır ki; Güney Cephesinde bulunan kuvvetlerin Batı cephesine kaydırılması sonucunda Yunanlılara karşı bu kuvvetlerin kullanılması başarıda kilit bir rol oynamıştır.
Yapılan antlaşma gereğince Fransızlar tarafından boşaltılan Adana bölgesinde Tuğgeneral Muhittin Paşa’nın emrinde kolordu yetkisiyle bir Adana Çevresi Komutanlığı kurulmuştur. Bu komutanlığa Adana Vilayeti, İçel (Silifke), Mersin, Kozan, Maraş, Cebel-i Bereket (Osmaniye), sancakları ile Urfa sancağının batısındaki Halep Vilayetinin Suriye sınırının kuzeyinde kalan kısımları içindeki kuvvetler bağlanmıştır.
..Ankara Antlaşması’nın 5. Maddesine göre 5 Aralık 1921 tarihinde Fransızların tahliye ettiği bölgede, işgal sırasında işlenmiş bütün suçların affedileceği karşılıklı bir genel af yasası çıkarılmıştır. TBMM Reisi Mustafa Kemal Paşa da Büyük Millet Meclisi tarafından af kanununun kabulü sonrasında, Adana’nın tekrar Anavatana geçmesi üzerine, Adanalılara yönelik bir beyanname hazırlamıştır.
Ankara Antlaşmasının imzalanmasından sonra yapılan Tahliye Protokolü gereğince Fransızlar 4 Kasım 1921 tarihinden itibaren Kilikya’yı boşaltmaya başlamışlardı. Adana’nın teslim alınmasına üç dört gün kala, işgaller sırasında Adana’nın dışına çıkan Türkler, Pozantı’da toplanmaya başladılar. Ayrıca Adana’yı teslim alacak olan sivil Türk yöneticileri de Pozantı’da bekliyorlardı. Adana ve havalisi komutanı Muhittin Paşa ile Dâhiliye Müsteşarı Hamit Bey, 24 Kasım 1921’de Adana’ya geldiler. Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adına İbrahim Kethüda, Belediye Başkanı Mehmet Fuat ve Yeni Adana gazetesi sahibi Ahmet Remzi’nin de dâhil olduğu heyet, 30 Kasım’da Adana’ya geldiler ve 1 Aralık 1921’de Adana’nın yönetimini Türk Devleti adına teslim aldılar.
..1 Aralık 1921 Çarşamba günü Hükümet meydanını hınca hınç dolduran Türklerin sevinç gösterileri eşliğinde Fransız bayrağı indirilerek yerine törenle Türk Bayrağı çekildi. Bütün okullarda yönetimi ise Türk memurları devralmışlardı. Mustafa Kemal’in Adanalılara gönderdiği; “ağırbaşlı olunması ve görevlilerin üstüne düşen görevleri yerine getirmeleri” hususunu içeren mesajı Adanalılar tarafından harfiyen yerine getirilmiştir. Yapılan plana göre 20 Aralık 1921 günü Türk Ordusu Adana’ya girecekti. Askeri ve mülki erkânın hazır bulunduğu Türk askerini karşılama töreninde Tüm Adanalılar da hazır bulunmuş; tören esnasında tarif edilemeyecek derecede coşku ve sevinç yaşanmıştı. Ayrıca tören esnasında kurbanlar kesilerek, tekbir ve dualarla karşılanan Türk ordusu şehre girdiğinde Türk bayrağı da Kolordu binasına çekilmiştir.
..5 Ocak 1922 tarihinde yapılan bu tören esnasında Hükümet Konağına, Ulu Câmi ile Saat Kulesi arasına Türk Bayrağı çekilerek Adana’nın düşman işgalinden kurtarıldığı tüm dünyaya duyurulmuştur .
Adana şehrinin Türk birliği tarafından 20 Aralık 1921 tarihinde teslim alınması göz önünde tutularak, 5 Ocak gününün Adana’nın kurtuluş günü olarak kutlanmasının yanlış olduğu kanaati birçok kişide oluşmuş ve çeşitli zamanlarda bazı kişilerce bu görüş dile getirilmiştir. İçişleri Bakanlığı da 1958 yılında kurtuluş Törenlerinin 20 Aralık günlerinde yapılmasını istemiştir. Fakat Ankara İtilâfnamesi gereğince son tahliye tarihinin 4 Ocak 1922 olacağı ve bu tahliyenin Fransızların isteği üzerine uzadığı gerekçe gösterilerek, İçişleri Bakanlığı’nın bu talebine karşı çıkılmıştır. Bir başka karşı çıkış nedeni de, ilk defa kurtuluş bayramı kutlamalarının 5 Ocak’ta yapılması ve “5 Ocak Kurtuluş Bayramı” hatırasının yaşatılmak fikri olsa gerekir .
..1930’da söz konusu edilen millî bayramlar arasında muhtemelen kurtuluş günleri kutlamaları da vardı. Adana’nın kurtuluş günü kutlamaları, tek partili yıllar boyunca sistemli ve yoğun katılımlı bir kutlama havasına bürünmüştür. Kurtuluş bayramı, köklü bir gelenek halini alarak günümüzde de kutlanmaktadır.
Adana halkı yerel 1923 yılında Adana Belediye Başkanı olan B. Ali Münif Yeğenağa tarafından Mustafa Kemal’e duyulan minnettarlık dolayısıyla, Mustafa Kemal’in Adana’nın “öz hemşerisi” ilan edildiğini ve bir telgraf çekildiğini görüyoruz. Bu telgrafa karşı da Mustafa Kemal cevaben çektiği telgrafta Adana’nın hemşerisi olmaktan duyduğu mutluluğu dile getirmiştir.
..Adana Belediye Reisi Ahmet Münip Bey, 2 Aralık 1926 tarihli telgrafıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden 5 Ocak tarihinde yapılacak olan Adana’nın kurtuluş bayramı kutlamalarına meclisten bir heyetin katılmasını talep etmiştir. Mecliste yapılan 25 Aralık 1926 tarihli görüşmede çekilen kurayla Adana bayramına iştirak etmek üzere on beş kişi tespit edilmiştir. Tespit edilen kişiler şunlardı: Ali Cenani Bey (Gaziantep), Süleyman Necmi By,Esat Bey (Amasya), Sabit Bey (Erzincan), Ragıp Bey (Kütahya), Halit Bey (Niğde), İhsan Bey (Ergani), Tevfik Fikret Bey (Konya), Muhittin Bey (Elaziz), Ziya Bey (Çankırı), Ahmet Şükrü Bey (Dersim), Hafız Şahin Bey (Gaziantep), Mehmet Bey (Karesi), Ağaoğlu Ahmet Bey (Kars), Mustafa Bey (Tokat) anma törenine katılmak için meclis tarafından seçilen bu heyet trenle Adana’ya gelmişlerdir.
***
Bayramımız kutlu olsun..